6 april 2023

Raad voor Cultuur wil eerlijke betaling en collectieve afspraken verplichten

De Raad voor Cultuur adviseert staatssecretaris Uslu om culturele instellingen die aanspraak willen maken op Rijkssubsidie te verplichten de drie culturele codes – de Fair Practice Code, de Code Diversiteit en Inclusie en de Code Cultural Governance – concreet toe te passen. Een fair practice-beleid zonder aantoonbare eerlijke betaling is in de ogen van de Raad ongeloofwaardig. Daarnaast vraagt de Raad aandacht voor duurzaamheid en sociale veiligheid. De verplichtingen zouden ingaan vanaf de volgende subsidieperiode, die van start gaat in 2025. 

Het advies ondersteunt de eisen van de Kunstenbond: eerlijke beloningen, goede contracten, meer zekerheid en een veilige werkvloer voor alle werkenden in de culturele en creatieve sector. 

Als de staatssecretaris dit advies van de Raad ter harte neemt, dan kan er de komende tijd veel verbeteren aan de arbeidsmarktpositie van werkenden in de culturele en creatieve sector. Het is een mooi resultaat van de jarenlange strijd van de Kunstenbond. In dit artikel gaan verder in op dit advies van de Raad voor Cultuur over de aanvraag- en beoordelingsprocedure BIS-advies 2025-2028.

FAIR PRACTICE ZONDER EERLIJKE BETALING BESTAAT NIET  

De Raad voor Cultuur wil alle BIS-instellingen verplichten om per 1 januari 2025 collectieve tariefafspraken voor alle werknemers en zzp’ers te hebben en zich hieraan te houden. De Raad ziet het als logische vervolgstap om de verwachtingen aan te scherpen met betrekking tot de nalevingvan de codes Fair Practice, Cultural Governance en Diversiteit & Inclusie. De Kunstenbond kan zich hier alleen maar bij aansluiten. Na jarenlange lobby hebben wij immers voor elkaar gekregen dat collectief onderhandelen en het maken van tariefafspraken nu ook voor zzp’ers mogelijk is. Na deze verworvenheid is het belangrijk om dit recht zo snel mogelijk in de praktijk te gaan brengen. 

BIJZONDERE AANDACHT VOOR SOCIALE VEILIGHEID  

De Raad zal tevens bij haar beoordeling bijzondere aandacht schenken aan het tegengaan van grensoverschrijdend gedrag. Instellingen zijn immers verantwoordelijk voor een veilig werkklimaat. Gebrek aan diversiteit, grote machtsverschillen en weinig inkomenszekerheid zijn grote risicofactoren voor grensoverschrijdend gedrag. Naleving van de drie codes is daarmee een belangrijke stap richting een veiliger werkklimaat.   

REALISTISCH BEGROTEN  

De Raad vindt het daarnaast van belang dat instellingen realistisch begroten en dit goed toelichten. In eerdere beoordelingsrondes heeft de Raad vaak begrotingen aangetroffen die uitgingen van schijnbaar onrealistische, onvoldoende onderbouwde toenames van (eigen) inkomsten. De Kunstenbond juicht het toe als de Raad voor Cultuur dit dus niet langer door de vingers zal zien. 

KOSTENSTIJGING MAG NIET WORDEN AFGEWENTELD OP WERKENDEN 

De Raad spreekt de verwachting uit dat bij veel instellingen eerlijke betaling zal zorgen voor kostenstijgingen, in een tijd waarin ook kosten op andere vlakken, zoals huisvesting en energie, toenemen. Een bekend probleem, dat de Kunstenbond ook vaker krijgt teruggekoppeld van werkgevers. Bij stijgende arbeidslasten moeten de instellingen keuzes maken. Dit zal de instellingen, bij een gelijkblijvend budget, ongetwijfeld voor dilemma’s plaatsen. De Kunstenbond wil echter niet verstrikt raken in een vals dilemma, waarin cultuurmakers in een systeem gevangen blijven waarin ze hun eigen onderwaardering moeten blijven betalen.  

EERLIJKE BETALING ALS FUNDAMENT VOOR CULTUURVERANDERING 

De Kunstenbond ziet in de noodzaak van een nieuw stelsel, net zoals de RvC, geen reden om eerlijke betaling van werkenden uit te stellen. De sector had voor de huidige cultuurperiode 2021-2024 de opdracht om – stapsgewijs – de inhoud van de Fair Practice Code te vertalen naar concreet beleid. Deze broodnodige omslag naar ‘toepassen’ moeten we juist nu van de sector vragen; eerlijke betaling is noodzakelijk om een stevig fundament onder de sector te leggen, waarop verder kan worden gebouwd. De implementatie van de drie codes duldt dus geen uitstel.  

HOE NU VERDER 

De Kunstenbond is met het ministerie in gesprek om de waardering voor cultuur, naast meer overheidsfinanciering, ook op andere manieren mogelijk te maken en te stimuleren. Dit kan door economische stimuleringsmaatregelen, fiscale maateregelen en verbetering in het auteurscontractenrecht. Ook pleit de Kunstenbond voor een nieuw subsidiestelsel waarin naast de instellingen, cultuurmakers veel meer centraal komen te staan. 

De staatsecretaris kan met haar beleid het voorbeeld geven aan de sector voor een verplichting tot eerlijke betaling. In aanvulling is het gesprek met provincies en gemeenten ook belangrijk, net als wetgeving die marktpartijen dwingt tot Fair Pactice. Bij de basisinfrastructuur beginnen is een logische en belangrijke eerste stap.