Onderzoek naar kosten Fair Pay laat slechts deel van de werkelijkheid zien
Eerder deze week publiceerde Kunsten’92 het rapport ‘Fair Pay dichterbij’, dat de minimale kosten voor Fair Pay bij meerjarige en projectmatig gesubsidieerde organisaties in beeld moet brengen. Dit rapport vormt voor staatssecretaris Uslu de basis voor het nemen van een besluit over de verdeling van de extra € 34,1 miljoen die per 2025 voor Fair Pay in de culturele basisinfrastructuur (BIS) beschikbaar is gesteld door het kabinet. De Kunstenbond is kritisch op het rapport.
Omdat de loketten voor subsidieaanvragen 2025-2028 op 1 december opengaan werd reikhalzend uitgekeken naar dit onderzoek. De Kunstenbond onderschrijft de conclusie van de onderzoekers dat er nog niet tevreden achterover geleund kan worden, ondanks dat Fair Paydichterbij komt. De Kunstenbond reageert verder kritisch, omdat niet de volledige sector is meegenomen. Dit leidt ertoe dat de bedragen die genoemd worden niet toereikend zijn.
STRUCTURELE ONDERBETALING
Ronald Gijsbertsen, directeur van de Kunstenbond, vindt dat de term “meerkosten” maskerend werkt: “Het gaat hier om structurele onderbetaling in de sector, niet om meerkosten. De kosten zijn er al lang, maar worden nu betaald door de zwakste schakel in de keten: de werkende die geen Fair Pay loon ontvangt en voor veel uren die wel gewerkt worden geen vergoeding krijgt.”
Het rapport toont scherp aan dat in het bijzonder zzp’ers slecht worden betaald. Het rapport laat goed zien dat het effect van vaste, niet geïndexeerde, tarieven desastreus is voor de inkomens van mensen. Zonder indexatie daalt de koopkracht en lopen de beloningsachterstanden verder op. Terecht is ook dat er niet alleen is gekeken naar loon en tarieven, maar ook naar onbetaalde uren. Om de sector op peil te houden is alleen al aan Rijkssubsidie voor de jaren 2023-2025 140 miljoen extra nodig, becijferen de onderzoekers terecht.
Het probleem van onderbetaling wordt nog groter als we ons realiseren dat de beloningsnormen in de culturele sector fors achterblijven bij vergelijkbare functies in andere sectoren. De onderzoekers schrijven hierover: “De lonen in cao’s en beloningsrichtlijnen in de culturele sector blijven bij krapte aan financiële middelen bovendien duidelijk achter bij de lonen in het bedrijfsleven en de overheid. Daardoor verzwakt de arbeidsmarktpositie van de culturele sector en zijn de in het rapport gepresenteerde meerkosten te beschouwen als een minimumschatting.”
De Kunstenbond concludeert dat de onderbetaling tweeledig gecorrigeerd moet worden. Ten eerste moeten de beloningsrichtlijnen omhoog voor een maatschappelijk gelijke behandeling. Ten tweede moeten we zorgen dat deze richtlijnen gehandhaafd worden.
FAIR PAY
Monitoring en onderzoek is essentieel om vast te kunnen stellen wat er concreet terecht komt van Fair Pay, daar draagt dit onderzoek aan bij. Extra geld voor de sector leidt niet vanzelf tot betere betaling van werkenden. De Kunstenbond bepleit daarom dat extra geld gepaard gaat met een nadrukkelijke verplichting om werkenden aantoonbaar en controleerbaar beter te betalen.
De Kunstenbond is van mening dat voor een correctie van onderbetaling in de sector veel meer nodig is dan 34 miljoen euro. Goed is dat er nu niet meer alleen naar Fair Pay bij meerjarige subsidies, maar ook bij projectsubsidies wordt gekeken. Maar daarmee hebben we nog geen compleet beeld. Zo zijn de meeste rekenmethodes voor eerlijke beloning in deelsectoren, die worden ontwikkeld door de Ketentafels van Platform ACCT, nog niet meegenomen in dit onderzoek. In het onderzoek gelden bestaande cao’s en richtlijnen als marktconform, wat ook een vertekend beeld geeft.
Tot slot is een schatting van de kosten van Fair Pay voor het niet gesubsidieerde deel van de sector buiten beschouwing gelaten. Peter van den Bunder, belangenbehartiger bij de Kunstenbond: “naast de overheid moeten ook consumenten en bedrijven worden aangesproken op Fair Pay. Beloningen moeten in lijn komen met de waarde die kunst en cultuur creëren voor de maatschappij, bij bedrijven en in het persoonlijke leven van mensen. Dus ook muzikanten die optreden bij een buurtfeest of de makers van het kunstwerk of de foto thuis aan de muur verdienen een echte, eerlijke beloning.” De overheid kan hierbij met wetgeving, zoals heffingen en investeringsverplichtingen een grotere rol spelen om onverantwoord marktgedrag aan te pakken.
Kunstenbond constateert dat er minimaal 300 miljoen euro nodig is voor een sectorbrede toepassing van Fair Pay.
