Transparantieverplichting voor o.a. platenlabels en uitgevers
Vanaf 7 juni 2022 hebben platenlabels, muziekuitgevers en andere exploitanten van auteurs- en naburig recht in Nederland een transparantieverplichting om hun auteurs en uitvoerende kunstenaars minstens één keer per jaar te informeren over de exploitatie van hun werk – inclusief inkomsten en verschuldigde vergoedingen. Dit is een aanpassing van het auteurscontractenrecht om de positie van makers te verbeteren. Jurist rakenDra Smit legt in dit artikel uit wat de aanpassing voor jou als maker betekent. Lees snel verder om te ontdekken hoe de verplichtingen van toepassing zijn op oude en nieuwe contracten.
TRANSPARANTIEVERPLICHTING VOOR WIE?
Deze recente transparantieverplichting geldt niet alleen voor platenlabels en muziekuitgevers, maar ook voor omroepen, theaterproducenten, uitgevers van boeken en andere exploitanten van auteurs- en naburig recht. Deze dienen hun auteurs- en uitvoerende kunstenaars minstens een keer per jaar te informeren over de exploitatie van hun werk: “Met name wat betreft de exploitatiewijzen, de daarmee gegenereerde inkomsten en de verschuldigde vergoeding. De informatie dient actueel, relevant en volledig te zijn’, aldus het nieuwe artikel 25 ca lid 1 van de auteurswet. De makers waar het hier om gaat zijn o.a. componisten, tekstschrijvers, beeldend kunstenaars, fotografen, animatoren, choreografen, uitvoerende kunstenaars als musici, acteurs en dansers.
AANPASSING AUTEURSCONTRACTENRECHT
De nieuwe transparantieverplichting vloeit voort uit de aanpassing van het auteurscontractenrecht, die bedoeld is om de positie van makers ten opzichte van hun exploitant te verbeteren. De informatieplicht is niet alleen van toepassing op nieuwe, maar ook op oudere contracten van voor de inwerkingtreding van deze wetswijziging. Met een beroep op deze verplichting kun je bij de exploitant nu dus ook een totaaloverzicht van de exploitatie van vóór het ingaan van de wet afdwingen. En dit over alle vormen van exploitatie. Exploitanten dienen hierover rekening en verantwoording af te leggen, ook als de exploitatie in het buitenland plaats vindt. Als een platenlabel, theaterproducent of boekenuitgever die informatie niet of niet volledig heeft omdat ze de exploitatie hebben uitgelicenseerd, dan dient de licentienemer deze informatie te verstrekken aan de maker.
BOEKENCONTROLE
Met het oog op deze veranderingen is het belangrijk dat je in je nieuwe contracten het recht op het (laten) controleren van de boekhouding van de exploitant opneemt. Want hoe weet je anders of de verstrekte afrekeningen kloppen? In platen-, muziekuitgaven- en boekencontracten was dit al gebruikelijk. Deze controle wordt meestal gedaan door een accountant. Het liefst geen registeraccountant, omdat die veel duurder is dan een ‘gewone’ accountant. Vaak wordt overeengekomen dat als uit deze controle blijkt dat er te weinig is afgerekend en het verschil een bepaalde drempel overschrijdt, de exploitant de kosten van het onderzoek betaalt. Die drempel ligt dan meestal tussen de 5% en 10%, maar kan ook uitgedrukt zijn in een minimumbedrag. Exploitanten hebben in zo’n geval de neiging om een maximumbedrag aan accountantskosten terug te betalen. Ga daar niet mee akkoord! Vooral als het om internationale exploitatie gaat, kan zo’n boekenonderzoek namelijk een dure grap worden.
TRANSPARANTIEVERPLICHTING EN HET ONTBINDEN VAN CONTRACTEN
Omdat de exploitant verplicht is openheid te geven over de wijze van exploitatie en wat hij daarmee verdient, is de nieuwe wet ook een uitstekend handvat om te controleren of hij zich aan het contract houdt. Zo heb je iets in handen waarmee je je exploitant kunt bewegen om alsnog volledig te gaan exploiteren. Als dat niet meer mogelijk is, of als het wordt geweigerd, dan kun je de overeenkomst buitengerechtelijk ontbinden op grond van het auteurscontractenrecht.
AANVULLENDE VERGOEDING VOOR O.A. SESSIEMUZIKANTEN EN JOURNALISTEN
De transparantieverplichting is niet van toepassing voor makers met een ‘niet significant’ aandeel in het werk, tenzij de maker kan aantonen recht te hebben op een aanvullende billijke vergoeding op grond van art. 25d lid 1 van de auteurswet. Vanaf 7 juni 2022 kan op deze clausule, voorheen ook wel de bestsellerclausule genaamd, eerder een beroep gedaan worden: dus niet meer alleen in het geval van een bestseller.
Voor contracten met een afkoopsom, zoals meestal het geval is in de journalistiek en bij sessiemusici bijvoorbeeld, biedt de nieuwe transparantieregel handvaten om deze extra vergoeding af te dwingen bij een succesvolle exploitatie. De exploitant neemt in zulke gevallen namelijk niet het initiatief om een statement te leveren. De maker kan nu toch om deze informatie vragen bij de exploitant om te kunnen bepalen of er sprake is van recht op deze extra vergoeding.
Voor contracten waar een royaltybeloning is afgesproken, zeker als die gestaffeld is (waarbij het royaltypercentage oploopt bij grotere oplagen) zal het recht op deze aanvullende vergoeding niet snel aan de orde zijn.
UITZONDERINGEN
Indien de kosten van de transparantieverplichting aantoonbaar niet opwegen tegen het exploitatieresultaat is de informatieplicht beperkt tot wat de wet noemt, ‘de onder de omstandigheden redelijkerwijs te verwachten informatie.‘ Wat dat precies inhoudt moet in de praktijk nog blijken.
De informatieplicht is ook niet van toepassing op werken die slechts voor eigen gebruik zijn gemaakt en niet voor exploitatie. Denk hierbij aan het ontwerp van bijvoorbeeld een huisstijl van een bedrijf.
Verder zijn de hierboven beschreven rechten en plichten ook niet van toepassing op het rechtspersonen- en werkgeversauteursrecht, op overeenkomsten over computersoftware en overeenkomsten met CBO’s als Buma Stemra en Sena.
De aanpassing van het auteurscontractenrecht vloeit voort uit de Europese DSM richtlijn uit 2019 en is een poging om de positie van de makers te verstevigen ten opzichte van hun exploitant: meer fair use en fair practice, dus.
DE KUNSTENBOND HELPT
Houdt jouw label of uitgever zich niet aan de afspraken? Dan kan de Kunstenbond je helpen. Leden kunnen op maandag t/m vrijdag van 13:00 tot 17:00 aankloppen bij onze juridische helpdesk via 020-2108052 of juridischadvies@legal.kunstenbond.nl.
